“Thiên Chúa trong các Thánh Vịnh hành động theo những cách mà thần học hệ thống không cho phép Người hành động.”

Lời nhận xét dí dỏm của Sebastian Moore có thể rất đáng chú ý trong bối cảnh ngày nay, khi nhiều người ngại dùng Thánh Vịnh để cầu nguyện, bởi họ cảm thấy khó chịu khi thấy Thánh Vịnh nói về giết chóc, báo thù, giận dữ, bạo lực, chiến tranh và tính gia trưởng.

Thế nhưng, qua nhiều thế kỷ, Thánh Vịnh vẫn là trung tâm trong đời sống cầu nguyện của cả người Do Thái lẫn Kitô hữu. Thánh Vịnh là trái tim của Các Giờ Kinh Phụng Vụ (lời cầu nguyện của Hội Thánh cho thế giới), được hát trong các buổi Kinh Chiều, được hàng triệu người nam nữ đọc mỗi ngày, và được các đan sĩ hát suốt bao thế kỷ như phần thiết yếu của đời sống cầu nguyện.

Tại sao lại có sự phản đối Thánh Vịnh?

Một số người hỏi: “Làm sao tôi có thể cầu nguyện bằng những lời lẽ chứa đầy hận thù, giận dữ, bạo lực, ca ngợi chiến tranh và việc nghiền nát kẻ thù nhân danh Thiên Chúa?” Với người khác, vấn đề là tính gia trưởng của Thánh Vịnh. Với một số khác nữa, họ chê bai về mặt thẩm mỹ: “Đó đâu phải là thơ hay!”

Có thể đúng là Thánh Vịnh không phải là những bài thơ tuyệt mỹ, và chúng thực sự chứa đựng hình ảnh bạo lực, chiến tranh, hận thù, khao khát trả thù, và chịu ảnh hưởng của xã hội nam quyền. Nhưng điều đó có khiến chúng trở thành ngôn ngữ tồi cho cầu nguyện không? Ngược lại là đằng khác.

Một định nghĩa cổ điển về cầu nguyện nói rằng: “Cầu nguyện là nâng tâm hồn và con tim lên cùng Thiên Chúa.” Đơn giản, rõ ràng và chính xác. Vấn đề là chúng ta thường không thực sự làm điều đó khi cầu nguyện. Thay vì dâng lên Thiên Chúa những gì thật sự trong tâm trí và con tim, chúng ta lại coi Người như một Đấng mà ta phải che giấu cảm xúc thật. Thay vì trút ra mọi điều, ta nói với Chúa những gì ta nghĩ Người muốn nghe, chứ không phải những ý nghĩ giết chóc, lòng báo thù hay cả sự thất vọng với chính Người.

Nhưng việc bộc lộ những cảm xúc đó chính là điều cốt yếu.

Điều khiến Thánh Vịnh trở thành phương tiện thích hợp cho cầu nguyện là vì chúng không che giấu sự thật trước Thiên Chúa; chúng diễn tả toàn bộ cung bậc cảm xúc thật của con người. Chúng cho ta một tiếng nói trung thực cho những gì đang diễn ra trong lòng mình.

Khi ta vui, ta tự nhiên muốn hát ngợi khen và tạ ơn. Thánh Vịnh cho ta ngôn ngữ đó- nói về lòng nhân lành của Chúa, về tình yêu, bạn hữu, đức tin, sức khỏe, thức ăn, rượu ngon, niềm vui sống. Nhưng không phải lúc nào ta cũng vui. Đời ta cũng có những mùa lạnh lẽo, cô đơn, khi thất vọng và cay đắng âm ỉ trong lòng. Thánh Vịnh cho ta lời để bày tỏ những cảm xúc đó cách trung thực trước mặt Chúa.

Có khi ta cảm thấy yếu đuối, không xứng đáng với tình yêu và niềm tin mà Chúa dành cho mình. Thánh Vịnh lại cho ta tiếng nói để thưa: xin Chúa thương xót, làm mềm lòng ta, rửa sạch ta, cho ta khởi đầu mới. Và cũng có những lúc ta thất vọng với chính Thiên Chúa- ta cần diễn tả điều đó. Thánh Vịnh cũng cho ta lời để nói: “Tại sao Chúa im lặng? Sao Chúa xa con thế?” Đồng thời giúp ta nhận ra rằng Chúa không sợ sự giận dữ hay cay đắng của ta; như một người cha yêu thương, Người chỉ muốn ta đến và nói ra hết.

Thánh Vịnh là phương tiện đặc biệt cho cầu nguyện, vì chúng nâng trọn vẹn mọi ý nghĩ và cảm xúc của ta lên cùng Thiên Chúa.

Thế nhưng, ta vẫn thường gặp khó khăn với điều đó. Thứ nhất, vì con người thời nay ít hiểu về ngôn ngữ ẩn dụ; nếu hiểu theo nghĩa đen, nhiều hình ảnh trong Thánh Vịnh sẽ gây phản cảm. Thứ hai, ta thường chối bỏ cảm xúc thật của mình- khó mà thú nhận rằng đôi khi ta cảm thấy kiêu ngạo, đam mê xác thịt, ghen tị, muốn trả thù, thậm chí có ý nghĩ bạo lực. Quá thường xuyên, lời cầu nguyện của ta không phản ánh cảm xúc thật mà chỉ nói với Chúa những gì ta nghĩ Người muốn nghe. Còn Thánh Vịnh thì trung thực hơn nhiều.

Như Kathleen Norris từng viết: nếu bạn cầu nguyện thường xuyên, “sẽ không có cách nào để bạn làm điều đó ‘đúng’ cả. Bạn sẽ không luôn ngồi thẳng người hay nghĩ những ý tưởng thánh thiện. Bạn sẽ không mặc bộ đồ đẹp nhất, mà chỉ là thứ gì còn sạch trong giỏ đồ. Bạn đến với quyển ‘sách ngợi khen’ vĩ đại của Kinh Thánh qua mọi tâm trạng và hoàn cảnh của đời sống, và ngay cả khi tâm hồn rối bời, bạn vẫn hát. Và điều khiến bạn ngạc nhiên là Thánh Vịnh không chối bỏ cảm xúc thật của bạn, mà cho phép bạn phản chiếu chúng – ngay trước mặt Thiên Chúa và mọi người.”

Những lời sáo rỗng kiểu “hãy vui lên, hãy nghĩ tích cực” chẳng thể thay thế được sự chân thật, gần gũi, trần trụi của Thánh Vịnh – nơi bày tỏ đúng những gì con người thật sự cảm thấy. Ai cầu nguyện mà không bao giờ nhắc đến cảm xúc cay đắng, ghen tị, hận thù, hay khát vọng trả thù thì có lẽ hợp để viết thiệp chúc mừng hơn là để hướng dẫn thiêng liêng.