Một lần, người ta hỏi Đức Giêsu tại sao Người lại nói bằng dụ ngôn. Câu trả lời của Người khá lạ lùng: “Ta dùng dụ ngôn… kẻo họ thấy bằng mắt, nghe bằng tai, hiểu bằng lòng và quay lại, và Ta sẽ chữa lành họ.”

Nhìn thoáng qua, dường như Đức Giêsu cố ý nói mơ hồ để người ta không hiểu sự thật—để họ cứ ở lại trong sự ngu muội và ngoan cố.

Sự thật thì ngược lại. Việc Người cố tình nói gián tiếp chính là một sự hiền hòa, một lòng cảm thông sâu sắc nhận biết rằng đời sống con người rất phức tạp, nên sự thật chỉ nên được nói theo một cách thức nhất định. Vậy, nói thế nào?

Chỉ có sự thật thôi thì chưa đủ. Sự thật có thể giải thoát ta, nhưng cũng có thể làm trái tim ta càng thêm đóng băng nếu được trình bày một cách cẩu thả. Đây là một ví dụ rất thấm thía:

Nhà văn Joyce Carol Oates từng xuất bản một cuốn tiểu thuyết mang tên “Họ”. Tuy là tiểu thuyết, nhưng cuốn sách dựa trên đời thật của một phụ nữ trẻ mà Oates từng dạy ở đại học và đã bị bà cho điểm rớt.

Sau khi nhận điểm rớt, cô gái đã gửi cho Oates một lá thư. Trong thư, cô chia sẻ câu chuyện đời mình—một quá khứ đầy vết thương và đau đớn. Cô lớn lên trong một gia đình tồi tệ, bị lạm dụng khi còn nhỏ, và đã trải qua nhiều năm cố gắng đối phó với bản thân bị tổn thương bằng những cuộc tình dục vô hồn và vô danh.

Khi viết lá thư ấy, cô đang cố gắng thoát khỏi quá khứ và những hình thức đối phó đầy hủy hoại. Trong thư, cô cay đắng than phiền rằng lớp học của Oates chẳng giúp ích gì cho cô. Dưới đây là đoạn trích dài (được lược nhẹ):

“Bà từng nói trong một buổi học: ‘Văn chương tạo hình cho cuộc sống.’ Tôi nhớ rất rõ câu nói ấy. Và giờ tôi muốn hỏi bà: ‘Hình dạng là gì? Và tại sao nó lại tốt hơn việc đời sống tự diễn ra theo cách của nó?’ “

Tôi ghét tất cả những điều đó, tất cả những lời nói dối, bao nhiêu chữ nghĩa trong những cuốn sách đó. Có hình dạng nào cho cách mọi sự xảy đến? Tôi muốn chạy đến bên bà sau buổi học để hỏi bà câu ấy, muốn gào lên, muốn quát vào mặt bà vì lời bà nói là sai! Bà sai rồi!

Vậy mà tôi lại ghen tị với bà. Tôi đã ghen tị với bà từ lần đầu nhìn thấy bà. Bà và những người giống như bà. Cái cách bà thoải mái dùng lời nói và tương tác với người khác. Cái cách bà nói chuyện với họ như bạn bè.

Một ngày nọ, trước giờ học, tôi thấy bà đi vào tòa nhà cùng một giáo viên khác, hai người ăn mặc đẹp, nói cười với nhau như thể điều đó chẳng phải là điều gì to tát. Một lần khác, tôi thấy bà lái chiếc xe màu xanh rời trường.

Và tôi ghét cô vì điều đó. Vì điều đó và vì những cuốn sách của bà, vì những lời của bà, vì bà biết quá nhiều về những điều chẳng bao giờ xảy ra theo một hình dạng hoàn hảo nào.

Tôi thậm chí thỉnh thoảng thấy hình bà trên báo. Bà, với bao tri thức, trong khi tôi thì đã sống đời mình rồi, đã xoáy tung bản thân lên và chẳng nhận lại được gì. Tôi đã sống đời mình và chẳng có hình dạng gì trong đó. Chẳng có khuôn khổ gì cả.

Tôi có thể kể cho bà nghe về đời sống. Tôi và những người như tôi. Tất cả chúng tôi—những người nằm một mình trong đêm, quằn quại với nỗi hận thù không thể sắp xếp thành hình dạng. Tất cả chúng tôi—những phụ nữ trao thân cho đàn ông mà không hiểu vì sao. Tất cả chúng tôi—những người bước vội với nỗi hận như cơn đau trong bụng, đầy sợ hãi. Bà biết gì về điều đó?

Như người phụ nữ tôi đang ngồi đối diện trong thư viện khi viết lá thư này. Bà ấy béo, nặng nề, đôi chân dày màu kem đầy vết loang, nứt các mạch máu. Những người như bà ấy và tôi biết những điều mà cô không biết—cô và những giáo viên, những nhà văn.

Chúng tôi là những người nán lại thư viện vào giờ đóng cửa và ngồi uống cà phê một mình trong bếp. Chúng tôi là những người lập những kế hoạch điên rồ về hôn nhân mà chẳng có ai để cưới. Chúng tôi là những người bước xuống xe buýt và nhìn quanh chậm rãi; nhưng không biết mình đang tìm gì.

Chúng tôi là những người lật từng trang tạp chí đầy hình màu, và dành hàng giờ chìm trong chính cơ thể mình; nghĩ ngợi, nhớ lại, mơ mộng, chờ ai đó đến và cho hình dạng cho ngần ấy nỗi đau. Và cô biết gì về điều đó?”

Đúng vậy, chúng ta biết gì về tất cả những điều đó—chúng ta là giáo viên, là giảng viên, là những người viết sách? Lá thư của cô ấy cho chúng ta hiểu vì sao Đức Giêsu nói bằng dụ ngôn.

Sự thật có thể giải thoát chúng ta. Thật vậy, nó có thể tạo nên hình hài cho cuộc sống. Nhưng sự thật cũng có thể được nói ra một cách thiếu suy nghĩ, thiếu trái tim, và khi ấy nó chủ yếu chỉ để tự vả vào mặt sự bất lực và xấu hổ của chính chúng ta.

Chúng ta cần nói sự thật bằng dụ ngôn. Sự thật không phải là điều ta có thể tùy tiện dùng một cách nhanh chóng và dễ dàng.