Trong một hội nghị mà tôi tham dự, một bác sĩ tâm lý đã chia sẻ câu chuyện sau đây. Một phụ nữ tìm đến ông trong tình trạng đau khổ tột độ. Nỗi dằn vặt của bà liên quan đến cuộc trò chuyện cuối cùng với chồng mình trước khi ông qua đời. Bà kể rằng họ đã có một cuộc hôn nhân tốt đẹp hơn ba mươi năm, chưa từng xảy ra một cuộc cãi vã lớn nào. Vậy mà một buổi sáng nọ, họ lại bất hòa vì một chuyện vặt vãnh (đến mức bà không còn nhớ nổi chuyện gì). Cuộc tranh cãi kết thúc trong sự tức giận, và ông đã dậm chân bước ra khỏi nhà để đi làm – để rồi qua đời trong ngày hôm đó vì một cơn đau tim, trước khi họ có cơ hội nói chuyện lại với nhau.
Thật là xui xẻo! Ba mươi năm sống bên nhau chưa từng xảy ra chuyện như vậy, và giờ đây, những lời cuối cùng họ dành cho nhau lại là lời giận dữ! Trước hết, vị chuyên gia tâm lý đã nhẹ nhàng pha chút hài hước, trấn an bà rằng lỗi hoàn toàn thuộc về ông chồng… vì đã chọn đúng thời điểm “oan nghiệt” ấy để qua đời, khiến bà phải mang gánh nặng tội lỗi này!
Sau đó, nghiêm túc hơn, ông hỏi bà: “Nếu giờ đây chồng bà đang ngồi ở đây, bà sẽ nói gì với ông ấy?” Bà đáp rằng bà sẽ nói với ông rằng sau bao năm gắn bó, chuyện nhỏ ấy chẳng là gì cả, rằng tình yêu của họ lớn đến mức hoàn toàn bao phủ và xóa nhòa khoảnh khắc ngắn ngủi đó. Vị bác sĩ trấn an bà rằng chồng bà vẫn đang sống trong mầu nhiệm hiệp thông của các thánh, và đang hiện diện với họ lúc này. Rồi ông nói: “Tại sao bà không ngồi vào chiếc ghế này và nói với ông ấy điều bà vừa chia sẻ, rằng tình yêu chung thủy của hai người hoàn toàn xóa hoàn toàn cuộc trò chuyện cuối cùng ấy. Thậm chí hãy cùng bật cười về sự trớ trêu của nó.” Suy nghĩ viển vông ư? Không.
Là Kitô hữu, chúng ta tin có một mầu nhiệm khẳng định rằng chúng ta vẫn sống trong sự hiệp thông, liên lạc và ý thức với những người đã qua đời. Mầu nhiệm này – Hiệp thông cùng các Thánh – được ghi trong Kinh Tin Kính và được cử hành cách đặc biệt mỗi năm vào hai ngày: Lễ Các Thánh và Lễ Các Đẳng.
Mầu nhiệm này, trong nhiều khía cạnh, mời gọi chúng ta cầu nguyện cho người đã khuất. Không có gì ngạc nhiên, khi có một số người phản đối rằng Thiên Chúa đâu cần ai nhắc để tỏ lòng xót thương và tha thứ. Điều đó đúng, nhưng chưa đủ. Cuối cùng, thì đó không phải là lý do chúng ta cầu nguyện cho những người thân yêu đã khuất của mình.
Mục đích thật sự của lời cầu nguyện cho người đã khuất là để chúng ta tiếp tục giữ liên lạc với họ, tiếp tục duy trì ý thức tương quan yêu thương, hoàn tất những điều còn dang dở, nói lời xin lỗi, tha thứ, xin họ tha thứ, ghi nhớ những điều tốt đẹp họ đã mang đến cho thế giới này, và đôi khi là cùng họ “nâng ly” mừng một kỷ niệm nào đó trong tâm hồn.
Vì vậy, trong số những điều khác, niềm tin vào hiệp thông các thánh trao cho chúng ta một cơ hội thứ hai – một sự an ủi cần thiết. Dù là ai, chúng ta đều có những thiếu sót trong các tương quan. Chúng ta không phải lúc nào cũng hiện diện đầy đủ cho người mình yêu; đôi khi chúng ta trong giận dữ nói những lời gây tổn thương; đôi khi chúng ta phản bội niềm tin theo những cách không ngờ; và phần nhiều là chúng ta thiếu trưởng thành hoặc can đảm để biểu lộ sự trân trọng và yêu thương đúng như lẽ ra chúng ta nên làm. Không ai trong chúng ta hoàn toàn đáp ứng được.
Rốt cuộc, ai trong chúng ta cũng đã mất đi một người thân theo cách giống như người phụ nữ mất chồng ấy: còn điều dang dở, chia tay vào thời điểm không thích hợp. Luôn có những lời đáng lẽ phải nói mà lại chưa kịp nói, và luôn có những lời đáng lẽ không nên nói mà cuối cùng lại được thốt ra.
Nhưng đó chính là lúc đức tin lên tiếng. Thật vậy, chúng ta không phải là những người đầu tiên thất bại trong những giờ phút quan trọng. Khi Đức Giêsu bị bắt, bị xét xử và bị giết, hầu như tất cả các môn đệ đều bỏ trốn. Thời điểm ấy cũng thật tệ hại. Thứ Sáu Tuần Thánh đã “xấu” rất lâu trước khi nó trở thành “tốt”. Nhưng – và đây là điểm cốt yếu – là Kitô hữu, chúng ta không tin rằng cuộc đời này sẽ luôn có những kết thúc có hậu, hoặc rằng chúng ta luôn đủ khả năng trong mọi tương quan. Trái lại, chúng ta tin rằng sự viên mãn và hạnh phúc đến với chúng ta qua việc được cứu chuộc khỏi những điều đã hỏng, nhất là những điều hỏng vì sự yếu đuối và bất toàn của chính chúng ta.
G.K. Chesterton từng nói rằng Kitô giáo đặc biệt vì trong mầu nhiệm hiệp thông các thánh, “người chết vẫn được quyền bỏ phiếu”. Thực ra, họ còn làm được nhiều hơn thế: họ vẫn nghe chúng ta nói với họ.
Vì vậy, nếu bạn đã mất một người thân khi giữa hai người vẫn còn điều chưa kịp hóa giải, vẫn còn một căng thẳng chưa được gỡ, vẫn còn một sự quan tâm lẽ ra bạn nên dành nhiều hơn, hoặc vẫn còn một lời yêu thương bạn chưa từng nói ra… bạn hãy biết rằng vẫn chưa quá muộn. Bạn vẫn có thể nói những điều ấy!
Và khi nói lời “hòa giải muộn màng” ấy, đừng ngại mỉm cười về cách mà sự mong manh của kiếp người đôi khi làm lạc hướng cả những ý định tốt đẹp nhất của chúng ta.