Có những đoạn Kinh Thánh lẽ ra phải kèm theo một cảnh báo, giống như dòng chữ đôi khi xuất hiện ở cuối một bộ phim: Không có con vật nào bị tổn hại.

Một trong những đoạn ấy là câu chuyện trong Sách Thủ Lãnh (11,29-39). Đó là câu chuyện về Giép-thê, một vị thủ lãnh đang lâm chiến. Ông khấn hứa với Thiên Chúa rằng, nếu Thiên Chúa ban cho ông chiến thắng, ông sẽ dâng làm lễ toàn thiêu cho Chúa người đầu tiên ra đón ông khi ông trở về nhà. Thiên Chúa cho ông chiến thắng. Khi trở về, người đầu tiên ra đón ông lại chính là con gái ông, còn xuân thì. Nhìn thấy con, ông vô cùng đau xót và hối hận vì lời khấn. Nhưng người con lại đồng ý để chính mình trở thành lễ tế, chỉ xin một điều: được ra núi cùng các bạn gái để “khóc than cho phận trinh nữ của mình” trong hai tháng. Cha cô chấp thuận, và sau thời gian ấy, cô trở về, chịu hiến tế làm lễ toàn thiêu cho Thiên Chúa.

Nếu hiểu theo nghĩa đen, đây quả là một câu chuyện kinh khủng: một lời khấn ngu xuẩn, một Thiên Chúa chấp nhận của lễ như thế, việc sát tế con người, và bóng dáng của một chế độ phụ quyền tàn nhẫn.

Nhưng câu chuyện này không nhằm để được hiểu theo nghĩa đen. Không ai chết trong câu chuyện này. Đây là một biểu tượng, một ẩn dụ, và thông điệp thật sự không phải là Thiên Chúa đòi hy lễ bằng máu người. Thông điệp nằm nơi cô con gái, nơi lời cô xin được khóc than cho phận trinh nữ của mình, nghĩa là cuộc đời cô sẽ kết thúc trong một sự dang dở nào đó.

Vậy khóc than cho “trinh tiết” có nghĩa là gì? Khóc như thế nào?

Ẩn dụ này muốn nói rằng, mỗi người chúng ta – nam hay nữ, sống đời hôn nhân hay độc thân, sống lâu hay yểu – rốt cuộc đều sẽ chết trong tình trạng còn “trinh nguyên” ở một phương diện nào đó, nghĩa là chưa bao giờ được sống trọn vẹn một “bản giao hưởng” đời mình.

Ở mức nghĩa đen, điều này thấy rõ nơi người không bao giờ lập gia đình, không có bạn đời, và chết trong cảnh độc thân – giống như con gái Giép-thê, chết trong tình trạng trinh nữ. Khi hướng dẫn tĩnh tâm cho linh mục hay tu sĩ, tôi thường hỏi họ: “Anh chị đã bao giờ khóc than cho đời sống độc thân của mình chưa? Đã bao giờ đau xót vì sẽ không bao giờ có được sự thân mật tính dục, không có con cái, không bao giờ được làm ông bà?”

Nhưng còn nhiều dạng nghĩa khác. “Trinh tiết” mà con gái Giép-thê khóc than cũng chính là sự dang dở mà tất cả chúng ta đều phải đối diện, kể cả khi đã có tình yêu đôi lứa, có con, có cháu.

Tôi nhớ một buổi họp khoa, khi vài linh mục bàn về đời sống độc thân, một đồng nghiệp – một phụ nữ có gia đình hạnh phúc – đã thách thức chúng tôi: “Các anh chị độc thân thấy thương thân quá. Các anh có biết điều gì còn tệ hơn việc ngủ một mình không? Chính là ngủ một mình ngay cả khi không ở một mình.” Bà nói đúng. Ngay cả trong tình yêu và sự gần gũi, nỗi cô đơn vẫn không biến mất.

Thần học gia Karl Rahner cũng từng khuyên một người bạn than phiền rằng, dù có một hôn nhân tốt đẹp, ông vẫn thấy mình đơn độc: “Đừng đổ lỗi cho vợ anh hay cho hôn nhân. Hãy chấp nhận rằng ở đời này, chẳng bao giờ có một bản giao hưởng hoàn tất.” Tất cả chúng ta sẽ chết khi vẫn còn những ước mơ dang dở; chẳng ai được hưởng một vòng tay viên mãn, trọn vẹn, trước ngưỡng cửa vĩnh hằng.

Tuy vậy, ta vẫn có thể sống một cuộc đời hạnh phúc, phong phú. Nhưng có một điều kiện: ta phải dám khóc than cho sự dang dở của mình, như con gái Giép-thê. Nếu ta không chấp nhận và không chịu than khóc cho sự bất toàn ấy, nó sẽ lén lút đè nặng lên cuộc đời ta bằng thất vọng, giận dữ, và u buồn. Tệ hơn nữa, ta sẽ vô thức trở nên khắt khe với người khác – với bạn đời, gia đình, bạn bè, Giáo hội và cả chính cuộc đời – bởi vì họ không bao giờ có thể trao cho ta một bản giao hưởng trọn vẹn.

Vậy ta khóc than thế nào cho sự dang dở ấy?

Mỗi người có một cách riêng. Nhưng mọi sự than khóc đều bắt đầu bằng việc nhận ra điều đã mất, điều ta không có được. Ta bắt đầu bằng việc chấp nhận lời Rahner: “Ở đời này, chẳng có một bản giao hưởng hoàn tất.”

Ta có thể đem điều ấy vào cầu nguyện, chia sẻ trong linh hướng, trị liệu tâm lý, hay thực hành một nghi thức nào đó. Nhưng tất cả chúng ta đều cần, như con gái Giép-thê, có lúc “lên núi”, dành trọn một khoảng thời gian để thả cho những giọt lệ tuôn rơi – để rồi có thể ra đi trong bình an, khi chỉ mang theo một bản giao hưởng dở dang.